پترولوژی و ژئوشیمی مجموعه اولترامافیک-مافیک کرومیتیت دار ده شیخ واقع در جنوب ارزوئیه (بافت، استان کرمان)

مجموعه مافیک-اولترامافیک ده شیخ تقریبا در 131 کیلومتری بافت و در جنوب استان کرمان (منطقه اسفندقه) و در طول های جغرافیایی خاوری ´17 °56 و ´24 °56 و عرض های جغرافیایی شمالی ´15 °28 و ´22 °28 قرار داشته و از لحاظ زمین شناسی جزئی از کمربند آمیزه رنگین جنوب دولت آباد بافت می باشد. آمیزه رنگین مورد نظر از شمال با سنگ های دگرگونی زون سنندج-سیرجان در تماس بوده و از جنوب به روراندگی زاگرس محدود می شود. اصلی ترین لیتولوژی توده را هارزبورژیت تشکیل داده که در حواشی شمال توده، جای خود را به لرزولیت می دهد. دونیت به صورت اشکال نامنظم، نواری و همین طور به شکل غلاف در اطراف کرومیتیت ها دیده می شود. کرومیتیت ها با بافت های ماگمایی اولیه و بافت های حاصل از دگرشکلی، بصورت توده های عدسی شکل تا لایه ای همراه با غلاف های دونیتی رخنمون داشته و در بسیاری موارد، به دلیل عملکرد گسل های فراوان، رابطه اولیه خود را با هارزبورژیت ها از دست داده اند. پیروکسنیت ها بصورت دایک های متقاطع با سایر لیتولوژی های موجود دیده می شوند. در بخش شمال شرقی توده ده شیخ، رخنمون کوچکی از گابروهای لایه ای وجود دارد که مرز آن با سنگ های اولترامافیک گسله است. هارزبورژیت ها و لرزولیت های مجموعه ده شیخ بافت های دگرشکلی نظیر پروتوگرانولار و پورفیروکلاستیک داشته و حاوی نسل های مختلفی از کانی ها می باشند. شیمی نسل های متفاوت کانی ها، حاکی از مراحل مختلف تکامل سنگ های اولترامافیک مجموعه ده شیخ می باشد. ترکیب شیمیایی کرومیت در دونیت ها و کرومیتیت های مجموعه ده شیخ، در محدوده اسپینل های حاصل از مذاب های بونینیتی قرار گرفته و شیمی کروم اسپینل های نسل دوم موجود در هارزبورژیت ها، نشان از واکنش مذاب بونینیتی با گوشته تهی شده دارد. ژئوشیمی عناصر اصلی و ree سنگ کل پریدوتیت های مجموعه ده شیخ نیز حاکی از عملکرد فرایند واکنش های متاسوماتیسم، بعد از پدیده ذوب بخشی می باشد، به گونه ای که میزان برخی عناصر، بویژه lree بیشتر از مقدار پیش بینی شده پس از فرایند ذوب بخشی است. محاسبات درصد ذوب بخشی، حداقل میزان 5 تا 12 درصد ذوب برای لرزولیت ها و 13 الی 34 درصد ذوب را برای هارزبورژیت ها نشان می دهد. محاسبات دماسنجی کانی های همزیست، دماهای تعادلی در حدود 930 الی c°1080 را برای پریدوتیت ها بدست می دهد که نشانگر تعادل مجدد آنها در حین بالا آمدن است. فوگاسیته اکسیژن محاسبه شده برای سنگ های اولترامافیک ده شیخ، حاکی از قرار گرفتن این سنگ ها در محیط های با اکسیداسیون بالا مانند مناطق بالای فرورانش می باشد. شواهد گوناگون در مقیاس های مختلف نشان می دهد که سنگ های پریدوتیتی ده شیخ، اولین حوادث ثبت شده را در یک فاز کششی (احتمالا حوضه پشت قوسی) پشت سر گذاشته و در همین محیط، گوشته بالایی تحت تأثیر ذوب بخشی واقع شده است. سپس فرایند های منسوب به محیط بالای زون فرورانش بر روی پریدوتیت های فوق نقش بسته است. گوشته مورد نظر که در این زمان ترکیب هارزبورژیتی پیدا نموده، احتمالا مورد هجوم مذاب های بونینیتی حاصل از عملکرد مشترک تیغه فرورو و گوشته واقع می شود. عبور مذاب بونینیتی بصورت جریان انتشاری از فضاهای متخلخل گوشته، سبب آغشتگی هارزبورژیت ها و به دنبال آن افزایش میزان lree و ایجاد الگوی u شکل در فراوانی ree گردیده است. در بعضی نقاط، عبور مذاب در گوشته تهی شده بصورت جریان های کانالی بوده و سبب ایجاد دونیت های نامنظم، نواری و همچنین کرومیتیت های با بافت های ماگمایی شده است. بعد از این متاسوماتیسم گسترده، مذاب های پیروکسنیتی احتمالا در اثر صعود مجدد گوشته ایجاد و در اعماق کمتر، به سایر لیتولوژی ها هجوم آورده و سبب ایجاد دایک های پیروکسنیتی در سنگ های اولترامافیک می گردند. سپس این لیتوسفر اقیانوسی، توسط گسل های تراستی به سمت بالا رانده شده و در این اثنا به صورت آمیزه رنگین در می آید. در این میان، بخشی از سنگ های اولترامافیک آمیزه رنگین، بصورت توده ده شیخ، از قسمت های دیگر جدا می گردد و دگرسانی کمتری را متحمل می شود.